Etkili Öğrenme, Dinleme Ve Plan Hazırlama Yöntemleri

Derleyen: Ahmet USTA

ETKİLİ ÖĞRENME

Öğrencilerin okul başarısını etkileyen en önemli faktörlerden birisi, öğrencilerin sahip olduğu çalışma stratejileri ve tutumlarıdır. Yapılan pek çok çalışmada etkili ders çalışma stratejileri ve alışkanlıkları kullanılmasının, derslerdeki akademik başarıyı arttırdığı görülmüştür. Ders çalışma alışkanlıkları ile ilgili olarak ülkemizde yapılan çalışmalara genel olarak bakıldığında, ders çalışma alışkanlıkları ve tutumları ile ilgili çeşitli düzeylerde araştırmalar yapılmıştır. Yapılan araştırmalarda,  Ders çalışma alışkanlıklarının akademik başarı üzerinde etkili olduğu, başarılı öğrencilerin daha verimli ders çalışma alışkanlıklarına sahip olduğu anlaşılmaktadır. 

Öğrencilerin zamanlarının büyük bölümünü ders çalışmaya ayırdığı halde yeteri kadar başarılı olamadıklarını belirtmektedirler. Öğretmenler ve aileler de, öğrencilerin başarısız olmaları konusunda endişelenmekte olup, çözüm bulabilmek için çeşitli olumlu veya olumsuz yöntemlere başvurdukları bilinmektedir. 

Öğrencileri; çalışma zamanı ve süresi, dinlenme zamanı ve süresini iyi ayarlayamadıklarında ayrıca öğrenilenleri akılda tutmaya yarayacak öğrenme tekniklerini kullanmadıklarında, çabalarının sonucunu alamadıkları görülmektedir. Bu durum, olumsuz veya yetersiz gelen sınav sonuçlarından sonra, öğrencilerde okula ve derslere karşı isteksizlik durumu oluşturmaktadır.

Ders çalışmaya yönelik olumlu tutuma sahip öğrenciler daha çok öğrenme stratejisi kullanmaktadır. Ders çalışma stratejisi kullanımını etkileyen özellikler incelendiğinde; öğrencilerin ders çalışmaya yönelik tutumları, kendisini başarılı algılamaları ve zamanlarını planlamaları gibi önemli özellikler ön plana çıkmaktadır. Kendisini daha başarılı algılayan öğrencilerin ders çalışmaya yönelik tutumlarının daha olumlu olacağı ve daha etkili ders çalışma stratejileri kullanacakları düşünülmektedir. Öğrencilerin zamanlarını planlamaları ve etkili ders çalışma tekniklerine sahip olmaları başarıyı ve kalıcı öğrenmeyi beraberinde getireceği değerlendirilmektedir.

Verimli çalışmayı etkileyen faktörler: şöyle sıralanabilir; Zamanı doğru yönetebilme becerisi, dikkati toplayabilmek ve çalışılan konuya yoğunlaşabilmek, motivasyona sahip olmak, öncelik sıralaması yapabilmek.

Etkili ders çalışma alışkanlıkları da şöyle sıralanabilir: Zihinsel, duygusal ve bedensel olarak yorgun olmamak. Çalışma ortamını kendinize göre düzenlemek. Zamanınızı iyi değerlendirmek için plan yapmak. Neye ve niçin çalıştığınızı bilerek masaya oturmak. Kısa sürelerle ve aralıklı çalışmak. Zorlandığınız kısımları parçalara bölmek. En verimli olduğunuz saatleri tespit etmek. Hayal kurma, dalıp gitme sorunu oluştuğunda, ders araların sürelerini yükseltip, ders saati sürelerini azaltmak. Not tutmak, ders anlatmak, zihin haritası kullanmak vb. tekniklerle çalışmak. Okuma yaparken önemli yerlerin altını çizmek ve gerektiğinde yanlarına eklemeler yapmak. Çalışırken, her konu için anahtar sözcükler ve sorular belirlemek. Çalışma sonrasında öğrencinin kendisini ödüllendirmesidir.

ETKİLİ DİNLEME

İnsan iletişiminin yaklaşık yüzde 90'ı sözeldir ve bu iletişimin ancak yarısı kısa bir süre sonra hatırlanabilir. Birkaç saat sonra ise dinlenilen konunun sadece yüzde 20-25'i hatırlanır. Ancak etkili dinleme teknikleri kullanılması durumunda bu oran önemli ölçüde artırılabilir. Etkili dinleme sadece söylenenleri duymak değildir. Söylenenleri önemli bulmak, kavramak ve değerlendirmek için gerekli çabanın gösterilmesine yönelik aktif bir süreçtir.

Dinlemek için birden fazla neden bulunmaktadır: Bilgilenmek, eleştiri almak, bir başkasının öyküsüne katılmak, diğerlerinin deneyimlerinden ve anlayışlarından faydalanmak, bir konuya hâkim olmak, ufkumuzu genişletmek, bir ilişki oluşturmak, diğerlerini değerlendirmek ve saygı göstermek.

Olumsuz dinleme alışkanlıkları; anlatılan konuya ilgi göstermemek ve önemsememek, konuşana karşı olumsuz tutum geliştirmek, yarım dinlemek yada dinliyormuş gibi görünmek, anlatılan her şeyi aynen not etmeye çalışmak, başka şeyler düşünmek veya hayal kurmak.

Etkili dinleme şu davranışlar önerilmektedir: fiziksel katılım, psikolojik katılım ve sözlü katılım.

Fiziksel katılım; 

Konuşmacıya cepheden bakmak, göz iletişimi sağlamak, algıya açık bir zihin, göreli olarak rahat olmak.

Psikolojik katılım; 

Sadece konuşmacının söylediğini dinlemek değil, aynı zamanda nasıl söylediği gibi sözsüz davranışlara dikkat etmektir. Ayrıca konuşmacı tarafından verilen sözsüz mesajların da algılanmasıdır. (Yüz ifadesi, bedenin duruşu, ellerin kullanımı vb.)

Sözlü katılım; 

Göz iletişimi sağlayarak, başınızı sallayarak, sorular sorarak, not alarak, konuşulanlara dayanarak bir şeyler eklemek, dinlemenizi engelleyecek etkenlere izin vermeyerek

PLAN HAZIRLAMA

Zamanı doğru ve yerinde kullanmak ve en sağlıklı şekilde değerlendirmek için her etkinliği planlayarak yapmak gerekir. En kullanışlı çalışma planı haftalık olanıdır diyebiliriz Elbette günlük ve dönemlik planlarda olmak durumundadır.. Planlı çalışma baştan sona amaçlı bir iştir. Kısa, orta ve uzun vadeli hedeflerle plan oluşturulur.

Planlı çalışma bir öğrenciye neler kazandırır? 

Bir işin hazırlanmasında kendisine yeterli zamanı ayarlamasını sağlar. Daha etkin olmasına yardımcı olur. Kendisine güvenini artırır. Sorunlarını çözmesini kolaylaştırır. Doğru karar vermesini sağlar ve kararsızlıktan kurtarır. aha az fakat daha etkili çalışmayı sağlar. Çalışma isteği kaybolmaz. Sınava az kaldı yetişmeyecek korkusunu yok eder. Diğer işlere de vakit kalır. Hangi konunun ne kadar sürede bitirebileceği konusunda yol gösterir. Zamanı etkin bir şekilde kullanmanızı sağlar. Neye, nereden başlayacağınıza karar vermenize yardım eder. Bilgilerinizi ne kadar özümsediğinizi görmenize yardımcı olur. Ne zaman dinlenip, ne zaman çalışacağınıza karar vermenizi sağlar. Geleceğinize bir adım daha yaklaşmanızı kolaylaştırır. Güven ve motivasyon artırır.

Plan hazırlarken nelere dikkat edilmelidir? 

Çalışmak için ayrılacak saatler saptanırken, çalışılacak dersin verildiği gün ve saate yakın olmasına dikkat edilmelidir. Bu durum unutmayı azaltır, öğrenileni pekiştirir. Haftalık çalışma planı yaparken, her gün, hangi saatlerde hangi etkinliği yaptığınızı düşünerek her etkinlik için belli zamanlar ayırın. Dersi en verimli çalışabilmeniz için yapmanız gereken şey dersinizi engelleyecek etkenlerin en az olduğu saatleri çalışmaya ayırmaktır. Bu günlük faaliyetlerimizi; TV seyretmek, arkadaşlarla buluşmak, ders çalışmak, müzik dinlemek, yemek, uyku gibi etkinlikleri "öncelik sırasına" koymamız anlamına gelir.  Genellikle en zor dersleri, en iyi anladığınız saatlerde çalışmak gerekir. En verimli saatler sabah saatleri ve yatmadan hemen önceki saatlerdir. Yemekten sonra yarım saat ara vermek iyi olur. Çalışmak için belirlediğiniz saatler, yorgun olmayacağınız ve çalışma dışında her şeye "hayır" diyebileceğiniz saatler olsun. Programı tamamladığınızda, programda değişiklik yapma ihtiyacı duyup duymadığınızı kontrol edin, Çalışmak için belirlediğiniz saatte çalışma odanızda ve masanızda olun. Çalışma isteğiniz yoksa bile lütfen masadan kalkmayın ve başka bir şeyle ilgilenmeyin. Çalışma planında hep derse yer vermek doğru değildir. Arkadaşınıza, ailenize, sinemaya v.b. bir çok sosyal etkinliğe de çalışma planınızda yer verin. Bu ders dışı faaliyetleri plana mutlaka saati saatine yazın

Çalışma planı; Günlük tekrarı, soru çözümünü, ödevler ertesi gün işlenecek konuların ön hazırlığını içermelidir. Çalışma planını hazırlarken hangi adımlar izlenmelidir? İlk aşamada; eksiklerinizi tespit etmeli, her ders ile ilgili hangi konuları öğreneceğinizi belirlemeli, bunları sıralamalısınız.  İkinci aşamada; belirlediğiniz konuları haftanın günlerine bölmeli ve her günü bir veya birkaç konu çalışacak şekilde ayarlamalısınız. Üçüncü aşamada ise; günlük ders çalışma zamanınızı, okuldaki sürenizi, sosyal aktivitelerinizi, fizyolojik ihtiyaçlarınızı gidereceğiniz süreleri dikkate almalısınız. İdeal program, uygulanabilen programdır. Zorlayıcı değil, esnek bir yapıda olmalıdır. Aynı güne ait dersler içeriği birbirine benzemeyenlerden oluşmalıdır. Her ders için çalışma süreleri o dersin ağırlığına göre belirlenmelidir.  Mantık içerikli dersler, sabah saatlerine, yorum içerikli dersler ise akşam saatlerine denk getirilmelidir. Hazırlanan programa zorunluluktan değil sorumluluk taşıyarak uymalısınız. Önemli olan programı kiminle hazırladığınız değil, programın uygulanabilir olup olmadığıdır. Programın içeriği öncelikle konu tekrarına, çoğunlukla ise ders çalışmaya ayrılmalıdır. Günlük, haftalık ve aylık tekrarlar programa yansıtılmalıdır. Yılın başındaki program yapısı ile sene ortası ve sonundaki program yapısı birbirinden farklı olmalıdır.

KAYNAKÇA:

1.     ozyegin.edu.tr/tr/psikolojik-gelisim-birimi/bilgilendirici-yazilar/verimli-ders-calisma

2.     efdergi.hacettepe.edu.tr/yonetim/icerik/makaleler/445-published.pdf

3.     kobitek.com/etkili-dinleme-teknikleri

4.     sks.yasar.edu.tr/wp-content/uploads/2011/06/verimli_ders_calisma.pdf